Van jaarmarkt naar kermis

Tijdens deze zomervakantie blikken we terug op hoe Zoetermeer vroeger de zomer beleefde. Van de eerste Bevrijdingsfeesten in 1945 en de Oranjefeesten tot de Wielerronde van Zoetermeer en de aanleg van de Zoetermeerse Plas. Deze week: de kermis

Voor het ontstaan van de Zoetermeerse kermis gaan we terug naar de Middeleeuwen. Een kermis is van oorsprong een jaarmarkt die gehouden werd ter gelegenheid van een wijdingsdag of een andere feestdag van de parochiekerk. Het woord kermis is dan ook een verbastering van het woord kerkmis. Zoetermeer werd in 1395 voor het eerst genoemd als parochie en Zegwaart behoorde tot dezelfde parochie maar had wel een eigen kapel. Deze kapel stond tegenover de plaats waar de Stationsstraat in de Dorpsstraat uitkomt. De kapel in Zegwaart was toegewijd aan Onze Lieve Vrouwe.

Op 8 september vieren de rooms-katholieke en de orthodoxe Kerk Maria-Geboorte of Geboorte van de Moeder Gods. De geboorte van Maria, de dochter van Anna en Joachim. Het feest werd aanvankelijk gevierd in Jeruzalem als kerkwijdingsfeest van de basiliek H. Anna, Maria’s moeder. Vervolgens verspreidde de viering zich naar het westen en in de Middeleeuwen was het een belangrijke kerkelijke feestdag geworden, ook in Zegwaart. Ter gelegenheid van deze viering werd er in Zegwaart een jaarmarkt gehouden op de tweede maandag na Maria Geboorte. Op z’n vroegst was dat op 16 september. Deze jaarmarkt vormt de basis voor de huidige Zoetermeerse kermis. Tot in de zestiende eeuw zou deze band tussen de jaarmarkt en de kerk blijven bestaan. Boven de grote rivieren kwam hier een eind aan door de protestantse reformatie. In het katholieke zuiden daarentegen bleef de jaarmarkt onlosmakelijk verbonden aan de kerk.

Na de reformatie bleef de jaarmarkt, de latere kermis, bestaan en zou het uitgroeien tot een alsmaar groter feest. In de achttiende eeuw bestond de kermis in Zoetermeer en Zegwaart uit een week lang feesten, dansen, drinken en lekker eten. Het feest werd gevierd in de Dorpsstraat. In de herbergen waren optredens te zien van zogeheten speelmannen. Speelmannen waren jongleurs die met muziek, zang, dans, toneelspel, acrobatische kunsten en de voordracht van literaire (epische) teksten optraden in kastelen, abdijen en op marktplaatsen. De kastelein organiseerde een harddraverij, een drafsport, of kolfspelen, een spel waarbij de bal met een slaghout tegen een paal wordt geslagen en zo punten kunnen worden gescoord.

In de twintigste eeuw werd de kermis steeds uitbundiger gevierd en de organisatie was in Zoetermeer in handen van de Oranjevereniging. De kermis vond plaats in augustus of september en werd toen gevierd op het weiland van Janus de Groot en boer Glijnis aan de Vlamingstraat. Omdat het weiland vaak vrij nat was werd er eerst zand overheen gestort waaroverheen houten pallets werden gelegd. Die werden ter beschikking gesteld door Nutricia. De biertent nam destijds een centrale plaats in op de kermis en daar kwamen veel jongeren op af uit Zoetermeer, Zegwaart en de omliggende dorpen. Vaak liep dit uit op vechtpartijen die vervolgens weer werden gesust met behulp van een aantal consumptiebonnen.

Later zou de kermis georganiseerd gaan worden op onder andere de parkeerplaats aan de Dr. J.W. Paltelaan bij het Vernèdepark en op het evenemententerrein aan de Osylaan. In 1976 werd de organisatie van de kermis door de Oranjevereniging overgedragen aan de Gemeente Zoetermeer en tegenwoordig wordt de kermis gehouden op het evenemententerrein aan de Van der Hagenstraat bij de SilverDome.

Tekst: Sacha van Vlaardingen
Foto's: Stadsarchief Gemeente Zoetermeer, Historisch Genootschap Oud Soetermeer, Schneider, J.J. (materiaal is gewijzigd)
Bronvermelding:
Titel: Feesten in Zoetermeer
Samenstelling: Joke de Kler, Redactie: Ton Vermeulen en Ronald Grootveld
Uitgave: Gemeente Zoetermeer, MBW, Bureau Monumentenzorg, Historisch Genootschap Oud Soetermeer, Zoetermeer, 2006