In de Nieuwe Driemanspolder, komt mogelijk een voedselbuurtbos: de ’Treemanspolder’, een initiatief van Mobile Orchards en de stichting Kambisa!BeHeard. In het bos komen eetbare planten en bomen zoals hazelnoten, walnoten, bessen en kruiden te staan. Als alles meezit, kunnen de eerste vruchten kunnen begin 2021 geplukt worden.
“Het wordt een eetbaar bos voor de wijken Meerzicht, Buytenwegh en Leidschenveen, waar iedereen zelf kan komen plukken. Maar natuurlijk zijn ook mensen uit andere Zoetermeerse wijken welkom,” legt Klaartje Jaspers (42) van Kambisa!Beheard uit. “Het moet buurtbewoners een plek geven om de natuur in te gaan en elkaar te leren kennen.” Het terrein gaat in 2020 open en dan hoopt ze met de aanplant te beginnen. “Tot die tijd willen we samen met de nabijgelegen buurten alvast workshops en activiteiten organiseren. Bijvoorbeeld met scholen, waar we deze herfst verschillende lespakketten willen aanbieden.”
Permacultuur
Het initiatief voor de Treemanspolder ontstond samen met Astrid van Beek, een permacultuurontwerpster uit Leidschenveen. Permacultuur is het uitgangspunt voor het aan te leggen voedselbos. Het betekent milieuvriendelijk, onderhoudsvriendelijk en duurzaam landbouw beoefenen. Astrid heeft zich hierin gespecialiseerd. Toen Van Beek en Jaspers elkaar leerden kennen, had Jaspers zelf al een mini-voedselbos gemaakt van haar diepe achtertuin in Dorp. “Ik heb veel eetbare bomen, bijvoorbeeld pruimenbomen, kersen en bessen.” Bij een permacultuur aanpak is het vooral belangrijk de grond bedekt te houden, soms met organismen die veel mensen als onkruid zien. "Dat levert vaak leuke discussies de buren op, maar scheelt enorm veel tijd. Als je de wormen niet vermoordt, kunnen ze je helpen,” licht Jaspers toe.
Zij vertelt: “De Treemanspolder kan uit verschillende onderdelen bestaan, zoals een buurtbos met onderdelen als een jeu de boules-baan en een speeltuin, een survivalbos en een outdoor supermarkt: letterlijk een supermarkt in de open lucht. Daarnaast willen we met een outdoor school een plek bieden om leerlingen buiten les te kunnen geven.” Jaspers, die jaren in Afrika heeft gewoond sinds haar universitaire studie ontwikkelingsstudies, deed in Namibië in 1998 en 1999 onderzoek naar de economische betekenis van voedselbossen voor de vrouwen, die onder meer de noten en vruchten verzamelden. “Een bos wordt in Afrika gezien als een provisiekast voor tijden waarin je geen geld hebt. De reden waarom we in Zoetermeer een voedselbos willen opzetten is om mensen, zoals wijkgenoten, met elkaar te verbinden. Daarnaast willen we kennis van de natuur delen. Daartoe willen we nu alvast workshops en lessen op scholen gaan geven.”
Planten en boompjes leasen
Daarnaast gaan ze met het bomenopvoedprogramma ‘Lease a tree’ vast planten opkweken die later in het bos geplant kunnen worden. “Bewoners leasen daarbij jonge plantjes. Die kunnen ze bijvoorbeeld ook op een balkon opkweken. Als het adoptieplantje te groot wordt, kunnen ze het inruilen voor een ander exemplaar of planten in het voedselbos, eventueel met een naamplaatje of een boodschap van de ‘opvoeder’ erop.”
Om een voorbeeld te geven van de prijzen: een aalbessenstruik kost 8 euro, een appelboom ongeveer 20 euro. Je krijgt instructies hoe je ze moet ‘opvoeden’ en advies over de planten waarmee je ze goed kan combineren. Als je wilt, maakt Mobile Orchards, de organisatie die onder meer Lease a tree organiseert, een hele bak op maat, met de soorten die jij lekker vindt, en die het goed doen op de plek die je beschikbaar hebt.
Ondertussen zijn Jaspers en Van Beek druk bezig met de fondsenwerving en het vinden van partners met wie ze straks kunnen samenwerken. De gemeente Zoetermeer helpt ze daarbij, onder meer door in het najaar twee conferenties over het initiatief te steunen. De Nieuwe Driemanspolder wordt momenteel omgevormd tot een gebied voor noodwateropvang. De diepe wortels van het voedselbuurtbos zouden de grond op de wallen daarvan goed kunnen vasthouden, terwijl het bos boven de grond bijdraagt aan de natuur en recreatie waar het gebied voor bestemd is. Het gebied wordt naar verwachting in 2020 opgeleverd, dan kan het bos pas aangeplant worden. Als het aan Klaartje en Astrid ging, begint het bos echter deze zomer al te ontkiemen; eerst op alle balkonnen van Zoetermeer, en deze herfst ook in de klaslokalen.
Meer voedselbossen
Er zijn in Nederland al voedselbossen in Leiden, Alphen aan den Rijn, Rotterdam en Ketelbroek (Nijmegen): in totaal al meer dan 100 hectare. Ketelbroek was het eerste eetbare bos en heeft onder meer een notenoogst, maar ook fruit en groenten. In 2010 is Wouter van Eck, een pionier hiermee in Nederland, met dit bos begonnen. Wie geinteresseerd is kan op gezette tijden een rondleiding volgen.
De Zoetermeerse stichting Kambisa!Be Heard bestaat sinds 2002. Naast projecten in Zambia houdt de stichting zich bezig met mediaprojecten in Nederland, met als doel mensen met elkaar te verbinden. In 2012 is er een project gedaan met basisschool ’t Schrijverke, waarin de kinderen een muurkrant maakten met als onderwerp pesten. “In het Voedselbos willen we ook proberen mensen met elkaar te verbinden,” vertelt Jaspers. “Mensen uit de wijken, nieuwkomers en oude bewoners, jong en oud.”
Tekst Christa van der Hoff
Meer informatie over Lease e tree zie www.mobileorchards.com (klik door naar menu en klik dan 'Lease a tree' aan).
Foto’s: het proefvoedselbos in de achtertuin, het kraampje op Westerparkdag (door Ernst van Erkelens)
