Rob Oele met zijn zoon Joris
27 april 2014, Phnom Penh, Cambodja. Daphna (30) en Dana (19 maanden), vrouw en dochter van Nederlander Joris Oele (toen 33), willen weggaan als een dief hun erf opkomt. Als Daphna hem betrapt, vermoordt hij haar en verwondt de dochter. Zij sterft later. Joris, op pad voor VN-werk, hoort het gruwelijke nieuws een dag later.
Vijf jaar lang is Zoetermeerder Rob Oele (66), de vader van Joris, in touw geweest met zijn schrijversdebuut, het boek ‘Een groter hart’, Wat doe je als vader voor je zoon wanneer die door een moord zijn vrouw en dochtertje verliest? Het boek is donderdagavond in restaurant De Sniep gepresenteerd. Klaas-Jan Rodenburg van de Landelijke Stichting Rouwbegeleiding zei over de betekenis van dit boek: “Rob geeft ons een inkijkje in hoe het rouwproces geweest is. Rouw is de achterkant van liefde. Door dit boek blijft Daphna in herinnering. Ook is het heel mooi om te zien hoe dubbele veerkracht is ontstaan tussen vader en zoon.”
De redactie las ‘Een groter hart’ en interviewde Rob. Een kleine waarschuwing vooraf: het boek grijpt je naar de keel en gaat onder je huid zitten. Na lezing heeft het verhaal ook enige tijd nodig om verteerd te worden: de inhoud is zeer indringend. Een van de meest aangrijpende passages vond ik het afscheidsritueel op de Joodse (Daphna was Joods) begraafplaats Gan Hasjalom in Amstelveen. Na de rituele wassing van Daphna en Dana worden witte stoffen schoentjes om de voeten van Daphna en Dana geschoven, waarna de veters van de schoentjes op een voorgeschreven wijze worden gestrikt. Dit is een zeer intiem, bijna onverdraaglijk moment: de dood voelt hier ineens zo ontzettend definitief. Rob’s taalgebruik is helder en direct: Rob schrijft in de ik-vorm, waardoor het heel persoonlijk is. Hij gebruikt heldere, korte zinnen waardoor het makkelijk leesbaar is. Hij schuwt zijn eigen twijfels en emoties niet.
Vader steunt zoon
Rob gebruikt de woorden rauwe rouw voor de rouw van zijn zoon Joris en anderen. Een deel van het boek heeft die kop, en een hoofdstuk daarin heet ‘Rauwe rouw’. Als lezer ervaar je dat bijvoorbeeld bij het reeds genoemde afscheidsritueel heel scherp. Na het ritueel stormt Joris de ruimte uit naar buiten en slaakt in het donker een oerschreeuw.
Op dit moment aarzelt Rob: heeft zijn zoon nu even een moment voor zichzelf nodig? Rabbijn Menno ten Brink gaat achter hem aan en praat met hem. Opgelucht is Rob als hij het tweetal weer ziet binnenkomen. Rob zal kort daarna zijn rol als vader nieuwe invulling gaan geven, bijvoorbeeld door Joris op diens verzoek te vergezellen naar bezoeken aan de therapeut. Rob: “Door het drama kreeg ik de kans om mijn liefde op mijn manier voluit naar mijn zoon kwijt te kunnen; het is als het ware opgekropte en ‘opgesloten’ liefde die plots weer lucht en ruimte kreeg door de crisis.”
Op de bezoeken aan de therapeut volgen diepgaande gesprekken, waarin Rob zijn zoon zoveel mogelijk probeert te steunen. Rob en de moeder van Joris en zijn zusje zijn, toen de kinderen in de kleuterleeftijd waren, uit elkaar gegaan. De kinderen bleven bij hun moeder wonen, waardoor het contact met Rob minder werd. “Dit vreselijke drama gaf me de gelegenheid om er weer voor hem te kunnen zijn. Het gevoel dat dat gelukt is, heb ik en dat heeft hij ook aan mij bevestigd. Hij heeft mij verteld dat ik zijn emoties snap, en heeft mij ook vragen gesteld over mijn emoties zoals over mijn scheiding. Hij heeft mij zijn vertrouwen gegeven. Daardoor konden we open zijn naar elkaar. Wij praatten en praten nu op voet van gelijkheid, als twee volwassenen,” vertelt Rob. “Ik heb in zijn hart mogen kijken, en hij in mijn hart”. Met Joris, voor wie fietsen na zijn traumatisch ervaring een enorme houvast bleek, gaat het nu volgens zijn vader best goed. Hij is weer aan het werk voor de VN als klimaatveranderingsexpert en heeft een eigen biertje op de markt gebracht, Vals Nat Bier. Ook heeft hij een vriendin, die al net zo sportief is als hij. “Maar zijn hart is emotioneel beschadigd, hij heeft als het ware een litteken in zijn hart,” zegt Rob. Dat litteken wordt gesymboliseerd door de roest op het hart, dat op de cover van het boek staat.
Een groter hart
Rob heeft lang gepuzzeld over de titel van het boek, dat in een oplage van 1000 exemplaren bij uitgeverij Paris Books is verschenen. Het is een heel mooie titel geworden: ‘Een groter hart’. De titel dekt de lading op verschillende manieren. Rob’s hart werd groter door er voor zijn zoon te kunnen zijn. Joris’ hart werd letterlijk groter door het vele sporten dat hij deed. Ook werd het groter doordat hij zich grootmoedig openstelde voor zijn vader. En bijvoorbeeld doordat hij de opbrengst van de laptop van Daphna in Bangkok schonk aan een behoeftige gehandicapte man. Niet in de laatste plaats toonde Joris zijn grote hart doordat hij erin geslaagd is om geen wraakgevoelens te koesteren voor de moordenaar. Rob licht toe: ”Joris is niet haatdragend naar de dader toe. In zekere zin is de dader volgens Joris ook een slachtoffer: die is vermoedelijk getraumatiseerd door wat hij tijdens het Rode Khmer-regime had meegemaakt.” Behoefte aan contact met de dader of terugkeer naar Cambodja heeft Joris volgens Rob echter allerminst. De dader, die zijn misdaad volledig bekende en daarbij aangaf dat het niet zijn bedoeling was om Dana te doden, kreeg een celstraf van 13 jaar.
Daphna en Dana
De persoonlijkheden van Daphna en Dana komen in het boek wat minder naar voren, daarom vroegen wij Rob hoe hij ze heeft ervaren. “Daphna was een heel open, intelligent en sociaal voelend mens. Zij kon ook goed organiseren. Rond 2005 leerde ze Joris kennen via hun studie sociale geografie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Ze waren beiden in het Italiaanse Urbino voor deze studie toen ze elkaar tegenkwamen. Ze gingen daarna samen naar Rome en toen raakte het aan. Joris was in hun werkend leven vaak de initiatiefnemer, Daphna volgde hem graag naar Thailand en Cambodja. Ze waren alletwee heel avontuurlijk, gastvrij, en ze wilden graag wat goeds voor de wereld doen. Mijn vrouw Annemarie en ik waren meteen heel blij met Daphna, ze leek ons meteen een blijvertje, zij was het voor Joris.” Rob heeft de kleine Dana tot zijn spijt iets minder goed leren kennen. “Het was niet goed mogelijk om het contact met Dana op te bouwen omdat ze in Cambodja woonden. We skypten elkaar wel regelmatig. Mijn vrouw Annemarie en ik hadden het idee: ‘Dat komt later wel.”
Schrijfdrang
Rob wilde een integer boek schrijven. Hij heeft lang geworsteld met de vraag of hij het überhaupt wel moest doen. Hij licht toe: “Ik had schrijfdrang, maar realiseerde me tegelijkertijd dat het in het boek niet alleen over mij, maar ook over anderen gaat. Ik heb het Joris gevraagd. Hij stond er positief-neutraal in. ‘Als jij het boek wilt schrijven, moet je het doen’, zei hij. Ik bleef aarzelen. Toen er in april 2019 in dagblad Trouw een interview met Joris over het drama stond, met als invalshoek hoe je met het ondraaglijke kunt leven, was Joris zelf naar buiten getreden en had iedereen het erover. Dat ervoer ik als positief en toen kon ik de laatste stap nemen om mijn boek te publiceren. Ook schreef ik een uitgebreide mail met mijn motivatie om het boek te schrijven aan betrokken familie: zij reageerden niet negatief.”
Het schrijven van het boek heeft een grote betekenis gehad voor Rob persoonlijk. Hij vertelt: “Dit boek heeft mij tot een schrijver gemaakt. Maar het heeft vooral opnieuw zin aan mijn leven gegeven. Na mijn pensionering was ik in een zwart gat gevallen en ten prooi geraakt aan een depressie. Ik had eveneens last van angsten. Na het drama zijn die weggeëbt. Ik ben nog op zoek gegaan naar de vraag of het mogelijk is dat die angsten voorgevoelens waren van het drama. Ik sluit dat niet uit maar mijn ratio zegt dat die kans klein is.”
Om het thema zingeving van het leven na moord nog verder uit te diepen, interviewde Rob voor het boek nog drie min of meer bekende Nederlanders: publicist en hoogleraar sociologie Christien Brinkgreve, rabbijn Menno ten Brink en de rooms-katholieke priester, kunsthistoricus en hoogleraar Antoine Bodar. Deze interessante verhalen volgen na Rob’s eigen verhaal.
Het boek ‘Een groter hart’ is voor 20,50 euro verkrijgbaar via bol.com, bij boekhandel DeKler in het Stadshart, de Christelijke boekhandel in de Dorpsstraat, via Libris en via een bestelformulier op Rob’s eigen website www.levenslijnen.net/een-groter-hart
Tekst Christa van der Hoff
