Kunstenaar in beeld: Jan Lenoir

Van schilders en beeldhouwers tot keramisten en textielkunstenaars, Zoetermeer is een broedplaats voor creatieve geesten. Met deze rubriek wordt een platform geboden waarbij steeds een andere kunstenaar uit de kunstwereld van Zoetermeer voor het voetlicht wordt gebracht. Deze keer: Jan Lenoir

Jan Lenoir: Tekenen (tekenaar)

Jan Lenoir is Leerdammer in hart en nieren. “Ik ben een oer-Leerdammer, zo voel ik dat ook,” zegt Jan met een brede glimlach. Twintig jaar lang woonde hij in de glasstad, voordat hij zijn horizon verbreedde. Na de Christelijke HBS in Gorinchem, waar hij zich vooral op de exacte vakken stortte, volgde eerst de dienstplicht. Daarna lonkte de TU Delft, waar Jan begon aan de studie Bouwkunde. Maar al snel bleek dat het bouwen van huizen niet zijn roeping was. “Het was geen succes,” vertelt hij openhartig. “Ik vond de studie niet leuk en zag mezelf ook geen huisjes ontwerpen. Ik heb het niet afgemaakt.”

Toch bleef techniek trekken. “Had ik toen geweten dat er een studie Weg- en Waterbouw bestond, dan had ik die gekozen. Dat had me veel meer gelegen. Die wereld fascineert me.” Na een paar jaar studeren besloot Jan het roer om te gooien en aan het werk te gaan.

Papier genoeg

Bij Jan begon het tekenen vroeg: héél vroeg. “Ik had papier genoeg”, lacht Jan. Zijn opa werkte als bedrijfsleider bij een drukkerij en bracht steevast stapels restpapier mee, omgetoverd tot tekenboekjes voor de kleinkinderen. Jan greep die kans met beide handen. “Ik was een jaar of vier, vijf toen ik al een vrouw tekende”, herinnert Jan zich. Zijn vader keek mee, pakte een potlood en tekende een elegante dame: zijn moeder, zo bleek. Het talent zat duidelijk in de familie: vader kon goed tekenen, moeder was muzikaal én creatief met potlood en piano.

“Ik wist van jongs af aan dat ik het in me had”, aldus Jan. Toen hij op zevenjarige leeftijd ziek werd, kwam een neef regelmatig langs. Die leerde hem de eerste kneepjes van perspectief tekenen. Een wereld ging open. Jan is getrouwd met Joke Meijer, beiden zijn bekende gezichten in het Zoetermeerse kunstwereld.

Jan tekende bij Boskalis

In 1974 zette Jan letterlijk zijn eerste lijnen uit bij Boskalis. Als illustrator en vormgever kwam hij terecht bij Hydronamic, het ingenieursbureau van het baggerbedrijf en andere bouworganisaties. “Mijn technische achtergrond en tekenvaardigheid kwamen daar perfect samen”, verklaart Jan. “Het drukwerk zag er niet uit. Ik dacht: dat kan beter.” En dat kon hij ook. Voor elk project maakte Jan een tekening, die hij zelf afdrukte. Binnen de kortste keren tekende hij voor het hele concern. Zijn werk viel op, niet alleen door de precisie, maar ook door de flair waarmee hij techniek visueel maakte.

Tegelijkertijd volgde Jan een avondopleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. “Daar voelde ik me meteen op mijn plek.” In 1979 rondde hij de studie af met een diploma in tekenen, schilderen en decoratief ontwerpen.

Voor Boskalis maakte hij vele indrukwekkende prenten in perspectief, vaak ook met plakkaatverf. “Hoe dat moest, heb ik allemaal zelf moeten uitvogelen,” zegt Jan nuchter. Tot aan zijn pensioen in 2008 bleef hij in dienst. “Mijn vrije kunst is in die jaren wel wat op de achtergrond geraakt,” geeft hij toe. “Maar wat ik heb kunnen maken, daar kijk ik met trots op terug.”

Jan kiest zijn eigen lijn

Eind jaren tachtig besloot Jan het wat rustiger aan te doen met het werk en meer tijd te besteden aan vrij tekenen. Het werd een periode van verdieping. Tegelijkertijd gaf hij bijna tien jaar les aan de Vrije Academie Zoetermeer en het Centrum voor Kunst en Cultuur. “Vond ik dat leuk? Ja en nee”, zegt Jan nuchter. “Ik gaf les op mijn manier: degelijk en gestructureerd. Maar veel cursisten wilden tekenen zoals ik piano speel. En ik miste de sfeer op de locatie.”

Hoewel hij ook aquarellen schildert, ligt zijn hart bij het tekenen. Jan werkt met potlood, pen, aquarel en gouache. Als vrije kunstenaar is Jan geïnteresseerd in landschappelijke onderwerpen. Daarnaast maakt hij tekeningen vanuit een meer beschouwelijk uitgangspunt. “Ik hou van kunstwerken die me naar binnen trekken, waarin ik als kijker deel ga uitmaken van het beeld. Ook moet er iets mysterieus in zitten.”

Jan tekent wat hij voelt

Voor Jan is de werkelijkheid geen grens, maar een beginpunt. Zijn tekeningen ontstaan uit wat hij ziet, denkt én voelt. “Het zijn ingevingen. Als ik wil afbeelden wat ik ervaar, stel ik mezelf altijd de vraag: hoe ziet dat eruit?”, legt Jan geduldig uit. “Pas als ik mijn uitgangspunten herken in het beeld, ben ik tevreden. Het moet herkenbaar en luchtig zijn.” Jan zijn stijl is direct en trefzeker. Geen omwegen, maar lijnen die het beeld meteen vangen.

Sinds 2011 richt Jan zich serieus op het tekenen van gebouwen, landschappen en fantasierijke taferelen. Zijn inspiratie ligt vaak letterlijk voor de deur. “Ik woon vlak bij het Westerpark. Soms liggen de composities gewoon voor het oprapen.” Waar vroeger de vorm centraal stond, draait het nu om de inhoud. Sfeer, contrast, kleur en ruimtewerking zijn elementen die hij bewust opzoekt. “Ik wil dat je de ruimte en de sfeer kunt voelen in mijn werk”, zegt Jan.

“Ik ben tot nu toe meer tekenaar dan schilder”, zegt Jan zonder omhaal.  “Voor mijn illustratiewerk werkte ik vaak met water- en plakkaatverf, maar aquarelverf bleek als aan- en invulling van een tekening beter te bevallen.“  Tegenwoordig is de pen zijn vaste gereedschap. Potlood is er voor het schetsen en soms bij de opzet van moeilijke (fantasie-) tekeningen. Als Jan werkt naar de werkelijkheid, gaat dat meestal gelijk in pen. Dus opzet en uitwerking in één beweging.

Tekenend vanuit huis

Jan werkt het liefst thuis. “Iedereen heeft een atelier, maar ik wil gewoon mijn spullen en boeken om me heen”, zegt hij. Vroeger stond er nog een grote tekentafel in zijn werkruimte, maar nu is Jan uitgewerkt. Tussen de boeken staan ook een accordeon en een bandoneon: muziek is zijn tweede passie. Zijn illustraties en art impressions zijn op veel plekken terug te vinden. Voor de gemeente Zoetermeer en diverse ingenieursbureaus maakte hij visueel werk, en in tal van boeken duikt zijn naam op. Zo illustreerde hij in 1987 het project Neeltje Jans van kunstenaar en filmmaker Louis van Gasteren..

Jan blijft actief in de lokale kunstscene. Tijdens het project Stoere Helden in de Coronatijd van Terra Arts Projects maakte hij een kunstwerk voor een Zoetermeerse held. En in augustus dit jaar was hij te zien bij ‘Drawstreet’ in de Dorpsstraat, waar hij op een laag stoeltje voor Van Veen Schoenen huisjes uit de Dorpsstraat tekende. “Gelukkig was het droog,” zegt hij droogjes

Sinds 1985 organiseert Jan samen met zijn vrouw en beeldend kunstenaar Joke Meijer de activiteiten van tekengroep Kolibri. Elk jaar is er een tekenweek, en de volgende staat gepland voor mei 2026 op de Kloosterhof.

Voor meer informatie over Jan Lenoir kun je zijn website bekijken. Jan nomineert graag Ria van Dijk als een van de volgende in deze rubriek.

Foto’s Copyrights Jan Lenoir: Zelfkennis, 2021 Molen, 2021 Oude Kerk, Westerpark, Waar een wil is is een weg, Na de regen

Tekst: Christ van Gestel

Overzicht Kunstenaar in Beeld

Alle Zoetermeerse kunstenaars die in onze vaste rubriek: ‘Kunstenaar in Beeld’, aan bod zijn gekomen kunt u hier terugvinden: Overzicht Kunstenaars in beeld.